Spomenik prirode Lazarev kanjon, koji se nalazi na 18 km od Bora, već duže vreme gubi svoju vrednost, a nekad je važio za najveći kompleks speleo-turizma u bivšoj Jugoslaviji. Zašto je došlo do toga i dokle se stiglo sa restauracijom speleoloških objekata pitali smo speleologa Roberta Mišića, člana SK "Bradan" i "Rock & Ice".
Cela priča počinje pre tri godine kada su članovi kluba ekstremnih sportova "Rock & Ice" napisali Projekat restauracije turističkih potencijala za Lazarevu pećinu koji je nakon nekog vremena odobren od strane Ministarstva zaštite životne sredine, a novac je uplaćen SO Bor. Projektom je bila predviđena restauracija rasvete, rukohvata, ulazne kapije Lazareve pećine i opremanje Istrazivačkog centra. Ovaj projekat je odobren i uplaćeno je 650.000 din. Sredstva su u opštinskoj kasi "čuvana" tri godine. Drugi projekat, koji je obuhvatao restauraciju pećine Vernjikica i koji je iznosio 1.300.000 din. nije bio odobren najverovatnije zbog velikih novčanih sredstava. Vernjikica je i danas u ruiniranom stanju i potrebno je 1.000.000 din. da bi se samo vratila u prvobitno – prirodno stanje.
Tokom vremena, realizacija projekta se proširila na ceo Lazarev kanjon. Projekat uređenja Spomenika prirode danas obuhvata uređenje Lazareve pećine, portal, plato i prilaz pećini. Prošle godine je za staraoca Spomenika prirode Lazarev kanjon imenovano Javno preduzeće "Srbija šume" a korisnik Lazareve pećine SO Bor. Napomenimo samo da je za uređenje Lazarevog kanjona izdvojeno 2.300.000 din.Sve bi ovo bilo dobro da je adekvatno urađeno. Rasveta je ne funkcionalna, tako da postavljeni reflektori rasvete greju pećinu a samim tim uništavaju pećinski nakit i živi svet. Desilo se da su u dva navrata reflektori ostali uključeni po 10-12 dana što je naravno bilo prijavljeno SO Bor. Ovaj proces je izazvao rast lišajeva a još veći problem je bilo sušenje pećinskog nakita koji se time degradira. Betonirana staza iz 1978.god. je svega 10-tak m presvučena a proširenja su nepraktično izvedena i uz rušenje nakita. Postavljena ograda nije u potpunosti završena ali je jedino ona izgleda za pohvalu. Nova ulazna kapija je loše napravljena jer je otvor za slepe miševe totalno ne funkcionalan. Električna instalacija je iz 1978. god. i sada preuređena tako da kable dodiruju vodu i sprovode sruju i po vlažnim zidovima. Još jedan primer lošeg čuvanja ovog prirodnog bogatstva jeste nalaženje buradi sa kancerogenom materijom krezolom, maja meseca prošle godine, u Lazerevoj pećini, koji je pretio da se izlije u reku, koja protiče kroz pećinu, i time ugrozi ceo grad. Burad su u pećinu doneta zbog betoniranja turističkih staza. Naravno, ista su odmah preneta na prvobitno odredište, u krug Fabrike lak-žice, a protiv odgovornih su pokrenute prekršajne prijave.
I tako smo umesto restauirane dobili degradiranu pećinu koja i dalje nije otvorena za posetioce. Ne zato što nema stalnu službu i vodiča već zato što nije funkcionalna za turističku valorizaciju.Dužina Lazareve pećine danas iznosi 8.689,3 m, sa površinom od 9 000 m2, što je svrstava na prvo mesto u Srbiji. Čine je kanali koji se prostiru u četiri horizonta. Novoistraženi deo je i najlepši, sa najvećim dvoranama u Srbiji i bogat raznolikim biodiverzitetom živog sveta. Dobrim planom ova pećina se može svrstati među najvrednije speleološke objekte Evrope. Ova "nagrada" zahteva figuraciju veličine, svojevrsnog nakita, biodiverziteta i ostalih prirodnih osobina. Ovo su rezultati koje su speleolozi postigli ličnim sretstvima i entuzijazmom.
Istraživanja ove pećine još uvek traju sa uslovima koje je propisao Zavod za zaštitu prirode Republike Srbije. Do sada nisu dobijena sretstva za speleološka istraživanja pa se borski speleolozi snalaze uz pomoć domaćih i stranih klubova. Doprinos su pružli članovi domaćih klubova: ASAK, SOB i "Manda", ali i brojne ekipe iz Francuske, Bugarske, Belgije, Poljske i Rumunije. Speleolozi se nadaju da će istrajati da pećinu i ceo Lazarev kanjon dovedu do kriterijuma koje zavrednjuje Spomenik prirode, ali sa modernim Projektom i sa Evropskim standardima. Dakle, restauracija po projektu iz 1978. godine nije više prihvatljiva a novac je potrošen uludo. "Zatražićemo od Staraoca, Zavoda i Korisnika dugoročni plan i prozvati ih zbog dosadašnjih propusta" – ističe Mišić.
Zahvaljujemo se speleologu Robertu Mišiću na ustupljenom materijalu!