Zlotske pećine

Lаzаreva pećina

Lаzаreva pećina je jedinstven prirodni fenomen, koji je kao takav zаštićeno prirodno dobro prve kаtegorije.

Lazareva pećina se nalazi u istočnoj podgorini Kučaja. Od Zlota je udaljena 3 km, dok od Bora ta razdaljina iznosi 21 km. Ulaz u pećinu je sa leve strane Lazareve reke, na izlasku iz njenog jedinstvenog kanjona.

Čitava pećina izgrađena je u krečnjačkom humu Pripor, koji je skoro sa svih strana ograničen nižim zemljištem, osim prema Kučaju s kojim je povezan uzanim krečnjačkim grebenom. Brežuljak Pripor visok je 55 m (iznad ulaza), dugačak 250 m i širok 120 m.

Ulaz u pećinu nalazi se na visini od 291,41 m, odnosno 6,71 m od korita Lazareve reke i jakog krškog vrela ispred ulaza. Od tog vrela i jednog periodskog izvora, kao i jednog izvora sa desne strane reke formira se stalni tok Lazareve reke, koji se nakon 875 m uliva u Zlotsku reku.

Zlotska pećina spada u grupu izvorskih objekata, te je, shodno tome, sastavljena od dva nivoa kanalastarijeg, suvog, fosilanog i mlađeg, rečno-aktivnog. Ukupna dužina kanala iznosi 9 505 m, a zа turističku posetu uređeno je 800 m stаze.

Bogata je pećinskim nakitom: stalagmitima, stalaktitima i pećinskim stubovima i sastoji se iz više dvorana. Arheološki i speleološki je аtrаktivnа mnogobrojnim turistimа, kojimа je nа rаspolаgаnju od 15. аprilа do 15. novembrа uz orgаnizovаnu vodičku službu.

Po legendi koja živi u Zlotu, pećina je dobila  ime po knezu Lazaru:

Nakon Kosovske bitke ostaci vojske su se, bežeći pred Turcima, sklonili u pećinu. Tu su neko vreme živeli i hranili se, o čemu svedoče kosti domaćih životinja kojih ima svuda po pećini. Takođe , priča se da se pećina tako zove po nekom Lazaru, koji se krio od Tatara i Turaka. U tursko vreme pećina je bila zazidana da se u njoj ne bi mogli skrivati hajduci i zbegovi.

Izvesno vreme, kada je počelo turističko uređenje, ime pećine je promenjeno i zvala se Zlotska pećina. S obzirom na predanje a i načelno, umesno je vratiti pećini njeno pravo ime, a pojmom Zlotske pećine obuhvatiti sve pećine ovog kraja: Lazarevu pećinu, Vernjikicu, Mandinu, Vodenu, Hajdučicu i mnoge druge.

Zbog povoljnog položaja i ostalih karakteristika (suva pećina, zatvorena, tekuća voda i dr), čovek je od davnina koristio Lazarevu pećinu kao stanište.

Prva istraživanja potiču od F. Hofmana, koji je pronašao oruđe i komade posuđa u horizontu u kome se nalaze kosti pećinskog medveda. Slične ostatke materijalne kulture otkrio je Jovan Cvijić.

Na osnovu detaljnih arheoloških istraživanja (1963, 1964 i 1968) u ulaznoj dvorani, utvrđeno je da Lazareva pećina predstavlja jedno od najznačajnijih arheoloških nalazišta u Srbiji. U pećini su otkrivena tri kulturna horizonta po N. Tasiću.

Najstarije naselje pripada bakarnom dobu (prelaz iz IV u III milenijum p.n.e, tj. pre oko 5 000 godina). Tada je Lazareva pećina bila metalurški centar, u kome su izrađivani predmeti od bakra i deportovani na susedna tržišta. U pećini je otkopano 50 celih ili fragmentalnih predmeta od bakra: dleta, šila, igle, pljosnate sekire, ukrasni predmeti i sl, kao i veći broj celih ili fragmentalnih posuda od pečene zemlje i najzad predmeti od kostiju divljih životinja: šila, dleta, noževi i dr.

Srednji kulturni sloj nastavlja se na prethodni i pripada bronzanom dobu. Na početku tog doba dolazi do smene stanovništva i Lazareva pećina postaje značajna lovačka stanica, u kojoj su izrađivane alatke od kostiju ulovljenih životinja, prvenstveno od jelenskih rogova. Takođe su otkriveni komadi od pečene zemlje, ukrašeni linijama, tačkastim ubodima i nalepcima.

Početkom bronzanog doba dolazi do iznenadnog prekida u korišćenju pećine, koji je trajao više od 1000 godina, sve do dolaska Tračana i Ilira.

Najmlađe naselje počinje oko IV do V veka pre nove ere. Za njega je karakterističan povratak bakru, glavnom rudnom bogatstvu ovog kraja. U tom periodu u Lazarevoj pećini liju se razni predmeti od bronze: noževi, koplja, dleta i dr, a posebno ukrasni predmeti: igle sa ukrašenim glavama, kopče u obliku romba sa donjim delom za pričvršćivanje, prstenje od navijene bronzane žice, ukrasi za kosu itd.

Takođe, zastupljeni su koštani predmeti: igle, drške za noževe i dr, kao i predmeti od keramike dobre izrade, crne boje, odlično uglačane. Najvredniji nalaz iz tog perioda je jedan kompletan bronzani pojas, koji se sastojao od osam članaka i preko 60 spiralnih ukrasnih detalja. Prema N. Tasiću, trgovačke veze žitelja Lazareve pećine dopirale su do obala Egejskog mora. Posle ovog zlatnog perioda, Lazareva pećina je bila stanište ili sklonište samo povremeno, naročito za vreme Turaka.

Kada je počelo uređenje Lazareve pećine 1953. godine, u ulaznoj dvorani bile su postavljene vitrine sa arheološkim i paleontološkim zbirkama. Međutim, potpuno izmenjena klima štetno je uticala na eksponate, pa su odneti u Bor. Nakon zatvaranja ulaza u pećinu, kako je predviđeno projektom, eksponati će biti opet vraćeni u ulaznu dvoranu, ali ovog puta u odgovarajući ambijent.

Pećina Vernjikica

Pećina Vernjikica je udaljena od Lazareve pećine oko 1,5 km. Smeštena je u dolini Lazareve reke na visini od 454 m i spada u red pećina sa vrlo čistim krečnjakom, pa se verovatno zbog toga veruje da joj naziv potiče od reči “var” što znači krečnjak. Smatra se atraktivnijom pećinom od Lazareve zbog mnoštva velikih dvorana, koje se protežu celom dužinom pećine (1015 m).

Vernjikica

Karakteriše je mnogo “džinovskih” stalagmita i stalaktita neobičnih oblika i formi. Upravo jedan takav stalagmit nalazi se na ulazu dvorane “Koloseum”, ima oblik kruga, prečnika je 60 m i visine 59 m. Ovaj stalagmit “Kolos” je ujedno i zaštitni znak pećine Vernjikica.

Pećina Vernjikica je, zajedno sa Lazarevom pećinom i kanjonom Lazareve reke, zaštićena zakonom.


Objavljeni medijski sadržaj je nastao u okviru projekta “Turistički i kulturni potencijali Bora”, koji je sufinansiran iz budžeta grada Bora. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.